ئۆزھال مۇقام

ئۆزھال مۇقام

–ئۆزھال مۇقامى 28 نەغمە .

چوڭ نەغمىسى 16 ، داستان قىسمى 6 ، مەشرىپى 6

“ئۆزھال” مۇقام نامى قەدىمكى نام بولۇپ ھېسابلىنىدۇ . بۇ مۇقامنىڭ نامىنى ئىككى خىل چۈشىنىش مۈمكىنكەن . بۇ نام مۇقام تېكىستلىرىدە “ئۆزخال” دەپ بېرىلگەن .تەپسىلاتى “تەۋارىخىي مۇسىقىيۇن” دا “ئاوزخال” سۆزىنى “ئۆزھال” دەپ تىرانسىكىپىسىيە قىلغان . ھازىرقى تەلەپپۇزدىكى “ئۆزھال”، “ئۇزھال” دەپ ئېيتىلىۋاتىدۇ . ئىككى خىل ئەھۋالدا بۇ ئاتالغۇنىڭ ئىپادىلەيدىغان مەنىسىمۇ ئوخشىمايدۇ . لېكىن ئېتمولوگىيە جەھەتتە ئۇيغۇرچە “ئۇز” ياكى “ئۆز” سۆزى بىلەن ئەرەب – پارسچىدىكى “خال – ھال” سۆزىنىڭ بىرىكىشىدىن ھاسىل بولغان . “ئۆز” بولغاندا – “ئۆز ئەھۋالى ، شەخسىي ھال – مۇڭى ” مەنىلىرىنى بىلدۈرسە ، ئىككىنچى ئەھۋالدا يەنى “ئۇزھال” بولغاندا “گۈزەل ھالەتلەر” ، “ئۇزكەيپىياتلار” دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ .

يەنە بىر تەرەپتىن ، تىلىمىز تارىخىدىن قارىساقمۇ ~ “ھال” دېگەن سۆز چىڭگىزخان ھەربىي يۈرۈشلىرىدىن كېيىن پەيدا بولغان “چاغىتاي” تىلى بىلەن باغلىق بولمىغان ھالدا ، ئونىنچى ، ئونبىرىنچى ئەسىرلەردىلا ، تىلىمىزغا سىڭىپ كىرگەنىكەن.